Szczep 7 Bydgoskich Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych ,,Zielona Siódemka” ma 100 lat! [ZDJĘCIA]
– Jesteście wierni zawołaniu: Bóg-Honor-Ojczyzna. Jesteście wierni kształtowaniu tych zasad, tych postaw, tych wartości, które przejęliśmy od naszych przodków. I jestem przekonany, że w dalszym ciągu tak postępować będziecie, mimo trudnych czasów, kiedy próbuje się rozkruszyć fundament, na którym nasz kraj, nasze państwo został postanowiony. Próbuje się wyrwać drogowskazy, które mają nam wskazywać właściwy kierunek. A jeśli nie wyrwać, to przestawić. Cieszę się, że Wy potraficie trwać przy tych wartościach – stanowicie fundament na którym można będzie budować dalsze życie młodych pokoleń – mówił do zebranych Marek Gralik, Kujawsko-Pomorski Kurator Oświaty.
Wicemarszałek Województwa-Kujawsko-Pomorskiego Zbigniew Ostrowski powiedział, że szacunek do przeszłości, czerpanie z wzorów, które ona dostarcza, współpraca „siódemkarzy”i z przyjaciółmi „siódemki”, są to wyjątkowe cechy, które w sposób szczególny wyróżniają to niezwykłe i jedno z nielicznych środowisk ZHP, mogących poszczycić się stuletnią historią i bogatym dorobkiem. Życzył, aby harcerze, niezależnie na jakim mundurze będą nosić krzyże i lilijki – traktowali harcerstwo jako ważną szkołę postawy obywatelskiej i drogowskaz w podejmowaniu życiowych decyzji – zawsze na rzecz wspólnej pracy i służby dla dobra naszego narodu i państwa. Wicemarszałek oznajmił, iż biorąc pod uwagę ogromne zasługi dla społeczeństwa województwa kujawsko-pomorskiego, marszałek województwa zdecydował o przyznaniu szczepowi najwyższego wyróżnienia wojewódzkiego – medalu Unitas Durat Palatinatus Cuiaviano-Pomeraniensis.
Prezydent Bydgoszczy przekazał gratulacje, wyrazy szacunku, podziwu i podziękowania „za wychowywanie wielu pokoleń Polaków do wartości nieprzemijających, trwałych mimo zmieniającej się sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej, za prowadzenie ku prawdzie, dobru i pięknie”. Na ręce komendantki szczepu trafiły: specjalny adres prezydenta i drobny upominek.
O godzinie 13.00 w Parku Bydgoskiego Harcerstwa na Osiedlu Leśnym – wmurowany został kamień pod Dębem Stulecia, zakopano również kapsułę czasu.
Historia powstania 7 BDH
Wiosną 1921 roku w dawnym Gimnazjum Humanistycznym przy ul. Grodzkiej, między innymi z inicjatywy druha Wincentego Gordona i profesora tego gimnazjum A. Modlibowskiego postanowiono założyć drugą w tej szkole drużynę harcerską.
Tak doszło do utworzenia kolejnej w Bydgoszczy drużyny harcerskiej. Początkowo przyjęła ona nazwę „Marynarka Harcerska”. Nadano jej nr 7. Drużynę utworzył druh F. Konke i wkrótce został jej pierwszym drużynowym. Opiekunami zostali Henryk Wawrzyniak i wspomniany już wcześniej prof. A. Modlibowski. Była to drużyna pozaszkolna, gdyż członkami została młodzież ucząca się zawodu w handlu i rzemiośle oraz dzieci pracowników kolei. Komenda Hufca w Bydgoszczy zarejestrowała nową drużynę pod nazwą : VII Bydgoska Drużyna Harcerzy – o specjalności żeglarskiej im. Zygmunta Augusta.
We wrześniu 1922 roku drużyna zmieniła patrona. Został nim hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz. Patronuje „Siódemce” do dnia dzisiejszego. W czerwcu 1927 Rada Drużyny podjęła decyzję o zmianie barwy – z bordowej na zieloną. Od tej pory 7 BDH zaczęto nazywać – ZIELONĄ SIÓDEMKĄ.
Drużyna rozwijała się bardzo dynamicznie i szybko stała się jedną z przodujących w Chorągwi Poznańskiej ZHP. Już w 1924 roku przyznano jej zaszczytny tytuł Wicemistrzowskiej Drużyny Chorągwi. Często też (co było nie lada wyróżnieniem i uznaniem dla sprawności organizacyjnej) powierzano „Siódemce” – na zlotach krajowych i chorągwianych obowiązki drużyny sztabowej. O dynamice pracy i sprawności organizacyjnej świadczyć może mapka zamieszczona w jednej z kronik drużyny. Wyczytać z niej można, że w latach 1922-1939 siódemkarze zorganizowali na terenach II Rzeczpospolitej 27 obozów stałych (w tym aż trzy w Chocimiu – miejscu sukcesów militarnych i śmierci patrona drużyny), wędrownych oraz spływów. Wzięli także udział w dwóch skautowskich Jamboree – w Danii ( w 1924 r. – delegacja) i na Węgrzech (w 1933 r. – cały zastęp) , a także w 1935 r. w Ogólnopolskim Zlocie Jubileuszowym ZHP w Spale.
Niezależnie od pracy harcerskiej prowadzono w oparciu o „Klub Siódemki” oraz własną bibliotekę działalność kulturalną, a w Harcerskim Klubie Sportowym wzorową i efektywną pracę sportowo-rekreacyjną. Działały sekcje: piłki nożnej, tenisa stołowego, lekkoatletyczna, strzelecka i modelarska.
Spektakularny był także udział siódemkarzy w 1935 roku, w ogólnonarodowej inicjatywie usypywania w Krakowie w latach 1934-1937 kopca – pomnika upamiętniającego walkę narodu polskiego o niepodległość. W 1937 roku nazwano go Kopcem Piłsudskiego. Siódemkarze zabrali do Krakowa urnę z ziemią z Bydgoszczy i wraz z protokołem przekazali Komitetowi Organizacyjnemu.
„Siódemka” pozostaje także wierna żeglarskim korzeniom. Harcerze sami budują żaglówki i kajaki oraz remontują kolejne łodzie kupione ze składek członków. Jej flota to – flagowy „Skaut”, dwie inne żaglówki oraz 9 kajaków. Posiadany sprzęt wykorzystują intensywnie organizując obozy żeglarskie, biwaki, biorą udział w licznych spływach (między innymi ogólnopolskiej sztafecie kajakowej Katowice – Gdynia) oraz regatach. Organizują nawet rejsy po Zatoce Gdańskiej.
Dynamicznie prowadzona wszechstronna praca harcerska, rozrost drużyny, a także nowe potrzeby programowe skłoniły Radę Drużyny do powołania we wrześniu 1937 roku (za zgodą władz harcerskich) Szczepu 7 BDH, w ramach którego działały dwie drużyny (wodna i lądowa), Krąg Starszoharcerski oraz Koło Byłych Siódemkarzy.
Ten etap działalności „Siódemki” przerwany został przez wybuch II wojny światowej.
Okupacyjny egzamin patriotyzmu
Dla instruktorów i harcerzy „Siódemki” lata 1939 – 1945 były okresem wielkiej patriotycznej próby. Z chwilą wybuchu wojny działalność zastępów i drużyn została przerwana, lecz już na przełomie 1940/1941r. roku drużyna rozpoczęła działalność konspiracyjną. Ponownie zaczęto zwoływać (tym razem tajne) zbiórki harcerskie, członkowie drużyny dalej organizują konspiracyjne, lecz mające już wieloletnią tradycję spotkania okolicznościowe (spotkania wigilijne przy żywej choince i jajka wielkanocne). Przyjmowani są nowi członkowie, którzy po okresie próby składają przyrzeczenie harcerskie. Zasłużonych i aktywnych tajnymi rozkazami awansuje się na wyższe stopnie harcerskie. Najbardziej zaufani składają przysięgę i podejmują działalność w bydgoskich strukturach Szarych Szeregów, a instruktorzy „Siódemki” Bernard Mroziński, Hubert Bonin i inni siódemkarze pełnią w nich funkcje dowódcze. Członkowie konspiracyjnej drużyny i bydgoskich komórek Szarych Szeregów prowadzą działalność wywiadowczą, są kurierami przewożącymi meldunki do Warszawy i innych miast Generalnej Guberni, prowadzą nasłuch radiowy, biorą udział w specjalistycznych szkoleniach wojskowych i sanitarnych, otaczają opieką i wspomagają rodziny siódemkarzy przebywających w obozach i na robotach przymusowych, utrzymują kontakty oraz wspomagają jeńców wojennych i robotników przymusowych pracujących obozach pracy zorganizowanych przy bydgoskich zakładach przemysłowych.
Dziewiętnastu członków 7 BDH ponosi największą ofiarę. Tracą życie w trakcie działań bojowych na różnych frontach, aresztowani umierają w gestapowskich katowniach oraz w obozach koncentracyjnych i jenieckich. Ich pamięć uczczono tablicami pamiątkowymi wmurowanymi w harcówce przy ul. Kopernika 1.
Działalność w latach 1945 – 1949
Po względnej normalizacji życia w Bydgoszczy, powrocie z obozów i robót przymusowych, w dniu 18 maja 1945 roku z inicjatywy druha Aleksandra Wolińskiego i przy wydatnym wsparciu przedwojennych siódemkarzy zorganizowana została w Warsztatach Kolejowych (ZNTK) pierwsza legalna zbiórka dawnych członków. Zgłosiło się tak wielu, że utworzyć trzeba było 6 zastępów. Drużynowym został Aleksander Woliński, a przybocznymi druhowie Aleksander Zieliński i Roman Pokorowski.
15 czerwca 1945 roku – 54 siódemkarzy świętuje 24 rocznicę powstania drużyny. 9 stycznia 1946 roku powstaje Szczep. Funkcję szczepowego powierzono druhowi Eugeniuszowi Szulcowi. Praca w drużynach: wodnej i lądowej oraz Kręgu Starszoharcerskim prowadzona jest na najwyższym poziomie. Działalność drużyn tak jak przed wojną wspiera Koło Byłych Siódemkarzy. Każdego roku organizowane są obozy – między innymi w Złotowie, Głęboczku, Szklarskiej Porębie, spływy i obozy wędrowne po rzekach Pomorza i Kujaw. Ostatni w tym okresie obóz zorganizowano w Charzykowych. Kadra szkoli się na obozie Centralnej Akcji Szkoleniowej, gdzie wykładowcami są między innymi siódemkarze. Drużyny uczestniczą także w zlotach krajowych i chorągwianych. Uzdolnieni sportowo członkowie drużyn zdobywają medale na lekkoatletycznych Harcerskich Mistrzostwach Polski.
Lecz nad „Siódemką”, tak jak i nad całym harcerstwem gromadzić się zaczęły „czarne chmury”, aż wreszcie stało się to, co z uwagi na sytuację polityczną w kraju było nieuniknione. Najpierw rozkazem Naczelnika ZHP z dnia 15 listopada 1947 roku, w dniu 11 grudnia 1947 roku rozwiązano Szczep, później stopniowo, celowymi zarządzeniami paraliżowano pracę drużyn doprowadzając do wygaszania ich działalności. Wreszcie w dniu 15 czerwca 1949 roku rozkazem Komendanta Hufca rozwiązano ostatnią drużynę „Siódemki” prowadzoną przez Hilarego Glesmera. Odebrano nam harcówkę z wyposażeniem, sprzęt obozowy, żaglówki, kajaki, zarekwirowano sztandar. Niczego już w przyszłości nie odzyskaliśmy. W harcówce urządzono świetlicę Związku Młodzieży Polskiej.
Lata 1950 – 1956 – trwanie w pogotowiu
Mimo, że działalność „Siódemki” (tak jak i całego harcerstwa opartego na skautowskiej metodyce) została oficjalnie zlikwidowana i zastąpiono ją pracą odmiennej ideowo Organizacji Harcerskiej działającej w strukturach Związku Młodzieży Polskiej, siódemkarze nie zrywają kontaktów. Członkowie dwóch byłych zastępów spotykają się prywatnie, nierzadko całymi rodzinami. Kultywują zwyczaj organizacji opartych na dawnych rytuałach, a mających już wieloletnią tradycję spotkaniach. Organizują wieczory piosenek harcerskich, wycieczki, spędzają czas przy biwakowych ogniskach. W tajemnicy świętują 30 rocznicę powstania drużyny. Dla podtrzymania sprawności organizacyjnej zwołują okresowo (na wzór spotkań konspiracyjnych w czasie okupacji) zbiórki alarmowe. Gromadzą dowody swojej aktywności, aby je później umieścić w ukrytych na ten czas kronikach. W oczekiwaniu na „odwilż” i lepsze – czasy trwają w pogotowiu.
„Zielona Siódemka” po 1956 roku
Jesienią 1956 roku – na fali „odwilży politycznej” wznowiona została działalność ZHP. Programy pracy jednostek organizacyjnych oparto ponowie na skautowskich korzeniach i metodyce. Ci siódemkarze, którzy w latach 1950-1956 z nadzieją trwali w pogotowiu podjęli wyzwanie. W dniu 30 listopada 1956 roku na zwołaną (przy pomocy bydgoskiej prasy) w Domu Harcerza przy ul. Libelta zbiórkę przyszło 58 dawnych siódemkarzy. Było to spotkanie trzech pokoleń: przedwojennych, powojennych i tych, którzy chcieli dopiero rozpocząć harcerską służbę. Podzielono zadania i zasugerowano, aby dalej szukać wsparcia u wypróbowanych przyjaciół – w rodzinie kolejowej. Pierwsza zbiórka organizacyjna narybku do nowej drużyny odbyła się 3 grudnia 1956 roku w Technikum Kolejowym. Tak zaczęto zapisywać najnowsze karty naszej historii. Powstał Szczep, w którym początkowo działały 4 drużyny – dwie w Technikum Kolejowym i dwie w Szkole Przyzakładowej ZNTK ( te ostatnie nie rozwinęły skrzydeł – rozwiązano je 20 lutego 1957 roku).
Pierwszy obóz zorganizowano w 1957 r. w Zawadzie k. Nowego Sącza. Drugi obóz w Bardo Śląskim, który zorganizowany w 1958 roku na zlecenie Ministerstwa Komunikacji dla drużyn harcerskich działających w szkołach kolejowych z całej Polski, był pokazem sprawności organizacyjnej i umiejętności współpracy starych i młodych siódemkarzy. Uzyskał on wysoką ocenę władz. We wrześniu 1958 roku Szczep tworzą nadal tylko dwie drużyny, lecz młodzi siódemkarze po raz kolejny pokazują, że przeciętność ich nie interesuje. Szczep zaczyna się rozrastać. Od 1960 roku działają już cztery drużyny: motorowa, łącznościowa, żeglarska, a w internacie technikum ogólnoharcerska. W 1963 powstaje pierwsza w „Siódemce” drużyna żeńska – również żeglarska. W kolejnych latach utworzono dalsze: ogólnoharcerską w technikum, Młodzieżowej Służby Ruchu, artystyczną oraz turystyczną. Rozpoczyna również działać krąg instruktorski. Tak jak zawsze praca harcerska prowadzona jest na najwyższym poziomie. Drużyny Szczepu biorą udział w sztandarowych imprezach ZHP np: w I Zlocie Grunwaldzkim (1960 r.) i późniejszych, Operacji 1001 Frombork (1972-74), Bieszczady 40 (rewitalizacja Bieszczad w latach 1974-1984). Niezależnie od udziału w akcjach krajowych, Szczep realizuje własny bogaty program pracy całorocznej i obozowej. Drużyna turystyczna aktywnie zwiedza kraj, żeglarze organizują obozy, biorą udział w spływach i regatach, zdobywają medale na żeglarskich harcerskich Mistrzostwach Polski oraz cywilnych – regionalnych i okręgowych, biorą udział w rejsach pełnomorskich. W drużynie motorowej organizowane są (nie tylko dla harcerzy) kursy na prawo jazdy, a na terenie Technikum Kolejowego sami budują trzy murowane boksy garażowe. Dobrze wyposażona w sprzęt drużyna łącznościowa bryluje w łączności krótkofalarskiej i osiąga dobre wyniki na różnego rodzaju zawodach organizowanych na wielu szczeblach. Przez kilka lat, od 1996 do 2005 prężnie funkcjonował Harcerski Klub Sportowy. Jego członkowie z powodzeniem startowali w szkolnych i miejskich zawodach siatkówki i brylowali w amatorskiej lidze siatkówki . Żeglarze z powodzeniem wielokrotnie startują regatach żeglarskich Toruń – Bydgoszcz oraz Harcerskich Mistrzostwach Polski i wielu innych. W dniu 1 lutego 1996 roku utworzono w „Zielonej Siódemce” pierwszą gromadę zuchową, a to znaczyło, że działalność Szczepu prowadzona była już na wszystkich poziomach wiekowych.
Praca harcerska Szczepu w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych i dziewiędziesiątych była wielokrotnie wysoko oceniaciana przez krajowe i regionalne władze harcerskie, władze cywilne wojwództwa i miasta. Szczep odznaczono między innymi: Złotym, Srebrnym i Brązowym Krzyżem „Za zasługi dla ZHP”, regionalnym – „Za zasługi dla Bieszczad”, medalami – za zasługi dla województwa i miasta Bydgoszczy. Instruktorzy otrzymywali wysokie odznaczenia państwowe oraz resortowe.
Z chwilą wygaszania działalności Technikum Kolejowego i utworzenia Zespołu Szkół „Copernikanum” rozpoczął się proces przekształcania Szczepu ze szkolnego na środowiskowy. Z uwagi na zmniejszającą się liczbę kandydatów do drużyn harcerskich, zwiększyła się ilość gromad zuchowych. Gromady zuchowe i drużyny harcerskie utworzone zostały także w podbydgoskch gminach: Nowej Wsi Wielkiej (Brzoza), Białych Błotach i Łochowie oraz w gminie Osielsko (Maksymilianowo). Powstała także pierwsza drużyna starszoharcerska i wędrownicza. Na temat działalności w tej nieodległej przeszłości nie będę się rozpisywał, bo większość dzisiejszych instruktorów, wędrowników, harcerzy starszych i harcerzy zna ją już z autopsji.
Szczep tworzy obecnie 16 jednostek organizacyjnych.
Tekst i fot.: Stanisław Gazda
#JesteśmyDlaWas
